Strona korzysta z plików cookies.

Dowiedz się więcej
Włącz tryb kontrastowy

Aleksander Fredro

Aleksander Fredro (1793-1876) to najwybitniejszy polski komediopisarz, ten, który „uratował Polskę od ogólnej melancholii”.

Dzieła Fredry zajmują ważne miejsce w repertuarze Teatru Polskiego.

Pełna obsada

Jacek Dehnel

Najlepsza fredrowska sztuka, jak wiadomo, zaginęła, została rozproszona, urywki jej znajdują się to tu, to tam, a całość znamy tylko z dość ogólnikowych opisów. Dużo się trzeba nachodzić, a zwłaszcza naczytać, żeby ułożyć sobie w głowie jakieś pojęcie o tym utraconym oryginale. Ale cóż jest to za galeria rozmaitych pysznych typów fredrowskich!

Miłość

Zatem już kochać nie wolno nam będzie?
Śluby panieńskie czyli Magnetyzm serca

O dzieciństwie i młodości Fredry w armii napoleońskiej opowiada autobiograficzne „Trzy po trzy”, spisane w latach 40. i 50. XIX wieku.

Po klęsce Napoleona Fredro nie wybrał kariery wojskowej, nie chcąc służyć pod dowództwem rosyjskim. Po powrocie do kraju wystąpił o zwolnienie ze służby motywowane „słabością zdrowia”.

Początkowo Fredro wiódł żywot dzierżawcy i niezbyt majętnego ziemianina, gospodarzył w rodzinnym majątku w Bieńkowej Wiszni, bywał we Lwowie. Jego pierwsza wystawiona tam komedia - „Intryga naprędce…” (1815) nie została zauważona.

Dopiero warszawska premiera „Pana Geldhaba” (1818) przyniosła Fredrze uznanie. „Pan Geldhab” traktujący o „spanoszonym przybyszu” to też pierwsza opublikowana komedia Fredry. Motywem wielu jego dzieł staje się miłość, która - inaczej niż w dramacie romantycznym - wychodzi zwycięsko z walki z przeciwnościami.

Pan Geldhab, Aleksander Fredro, reż. Jan Świderski (1980)
Poprzedni obraz
Następny obraz
Pan Geldhab, Aleksander Fredro, reż. Jan Świderski (1980)
Poprzedni obraz
Następny obraz

Aleksander Fredro "Dożywocie", reż. Filip Bajon, premiera 29.01.2016, zwiastun spektaklu

W szczytowym okresie twórczości Fredry w latach 1832 - 1835 powstały między innymi tak znane komedie jak „Dożywocie”, „Pan Jowialski” i „Śluby panieńskie”.

CZYTAMY W POLSKIM ONLINE: Aleksander Fredro "Śluby panieńskie", reż. Andrzej Seweryn, premiera 21.04.2020

Bóg

Zgoda! Zgoda! A Bóg wtedy rękę poda.
Zemsta

Najpopularniejszą komedią Fredry od lat pozostaje „Zemsta” (1833, prapremiera 1834).

Rozum

Oskarżać świat cały - szaleństwo, oskarżać siebie - niesłuszność.
Trzy po trzy

Około 1840 roku Fredro milknie jako dramatopisarz, dotknięty prasowymi atakami publicystów - romantyków zarzucających jego dziełom głoszenie kosmopolityzmu, rozmijanie się ze współczesnością i brak oryginalności. Łagodniejsze zarzuty to uleganie wzorcom literatury salonowej, tzw. francuszczyzny oraz niedopracowanie komedii powstałych w latach 30. XIX w.

Zemsta, Aleksander Fredro, reż. Kazimierz Dejmek (1983)
Poprzedni obraz
Następny obraz

Fredro angażował się w działalność polityczną i społeczną. Niektóre z idei jego utworów literackich do dziś przyświecają dyskusjom o życiu publicznym.

FORUM DYSKUSYJNE: Zgoda! Zgoda! A Bóg wtedy rękę poda - towarzyszące premierze "Zemsty" Aleksandra Fredry w reż. Krzysztofa Jasińskiego, 09.03.2013

Lata 1850-1855 spędził z rodziną głównie w Paryżu i Brukseli, chcąc być bliżej syna - Jana Aleksandra (Olesia), który musiał pozostać na emigracji z powodu udziału w powstaniu węgierskim (1849). Sam Fredro był podejrzany o zdradę stanu w czasie Wiosny Ludów, ale po wstawiennictwie namiestnika Galicji Agenora Gołuchowskiego postępowanie zostało umorzone.

W 1850 roku w Paryżu po raz pierwszy spotkał się z Adamem Mickiewiczem.

Sława

Życie obiecuje, śmierć daje.
Zapiski starucha

Pytała mi się jedna dama: „Czy pan jesteś polskim Lamartinem? - Nie, pani, nie jestem nim. W naszej rodzinie mamy tylko Moliera, a jest nim mój brat Aleksander”. Dobrze się znalazłem.

Henryk Fredro
 

Alphonse de Lamartine (1790 - 1869) - wybitny francuski poeta romantyczny, pisarz i polityk.


 

 

Po kilkunastu latach przerwy Fredro powrócił do pisania, jednak nie publikował i nie pozwalał za swego życia wystawiać nowych utworów.

Komedie do szuflady

Rewolwer, Aleksander Fredro, reż. Maria Wiercińska (1962)
Poprzedni obraz
Następny obraz
Wychowanka, Aleksander Fredro, reż. Roman Zawistowski (1959)
Poprzedni obraz
Następny obraz

Aleksander Fredro "Eurocity. Z Przemyśla do Przeszowy", reż. Andrzej Łapicki, premiera 30.11.2005, zwiastun spektaklu

Śmierć

Piorun po piorunie! Śmierć niespodziewana, a co gorzej - niegodziwy testament!
Ostatnia wola

„Ostatnia wola” to także ostatnia datowana (na rok 1867) komedia Fredry.

Czas

O, Czasie! Ty okrutne Bożyszcze…
Trzy po trzy

 

Faktem jest, nie ulegającym dla mnie wątpliwości, że Fredro jest jednym z największych komediopisarzy świata, jednym z niewielu urodzonych geniuszów komedii; i z drugiej strony faktem jest, że jest on nim tylko dla nas, że wkład jego w dorobek wszechświatowy jest żaden. W niczym go to nie obniża. Dzieli w tym los największych naszych twórców.

Tadeusz Żeleński - Boy

Józef Buchbinder. Ryc. zamieszczona w Prospekcie "Dzieł Kompletnych" Fredry, wyd. Gebethnera i Wolffa, Domena Publiczna, POLONA

Realizacje dramatów Aleksandra Fredry w Teatrze Polskim w Warszawie

„Damy i huzary”

reż. Maksymilian Węgrzyn
25.05.1913

„Gwałtu, co się dzieje!”

reż. Kazimierz Wroczyński
17.03.1915

„Dwie blizny”

reż. Aleksander Zelwerowicz
17.09.1915

„Dyliżans”

reż. Józef Sosnowski
15.12.1915

„Dożywocie”

reż. Ludwik Solski
30.04.1918

„Zemsta”

reż. Aleksander Zelwerowicz
01.02.1919

„Pan Jowialski”

reż. Aleksander Zelwerowicz
27.02.1923

„Śluby Panieńskie”

reż. Stanisław Stanisławski
27.03.1929

„Damy i Huzary”

reż. Aleksander Zelwerowicz
17.02.1934

„Pan Jowialski”

reż. Aleksander Zelwerowicz
16.10.1948

„Mąż i żona”

reż. Bohdan Korzeniewski,
28.10.1949

„Wychowanka”

reż. Roman Zawistowski,
16.01.1959

„Śluby panieńskie, czyli Magnetyzm serca”

reż. Roman Zawistowski
17.10.1959

„Rewolwer”

reż. Maria Wiercińska,
06.12.1962

„Pan Jowialski”

reż. Jerzy Kreczmar
05.10.1967

„Ciotunia”

reż. Joanna Koenig,
31.01.1970

„Świeczka zgasła”, „Pan Benet”, „Nikt mnie nie zna”

reż. Jerzy Rakowiecki,
01.02.1975

„Pan Geldhab”

reż. Jan Świderski
23.05.1980

„Zemsta”

reż. Kazimierz Dejmek
25.05.1983

„Śluby panieńskie, czyli Magnetyzm serca”

reż. Andrzej Łapicki
20.12.1984

„Damy i huzary”

reż. Andrzej Łapicki
25.12.1986

„Zemsta”

reż. Andrzej Łapicki
11.11.1988

„Pan Jowialski”

reż. Kazimierz Dejmek
29.09.1992

„Damy i huzary”

reż. Kazimierz Dejmek
03.04.1993

„Dożywocie”

reż. Andrzej Łapicki
26.10.1996

„Dożywocie”

reż. Andrzej Łapicki
28.11.1998

„Mąż i żona”

reż. Andrzej Łapicki
04.10.1997

„Zemsta”

reż. Andrzej Łapicki
14.02.1998

„Intryga” („Intryga na prędce”„Pierwsza lepsza”„Nikt mnie nie zna”)

reż. Andrzej Łapicki
15.04.2000

„EuroCity [Z Przemyśla do Przeszowy]”

reż. Andrzej Łapicki
30.11.2005

„Zemsta”

reż. Jarosław Kilian
16.02.2008

„Nowy Don Kiszot”

reż. Natalia Kozłowska,
26.02.2011

„Zemsta”

reż. Krzysztof Jasiński
09.03.2013

„Dożywocie”

reż. Filip Bajon
29.01.2016

„Mąż i żona”

reż. Jarosław Kilian
18.05.2017

Inne materiały dotyczące Aleksandra Fredry

Zemsta

Zemsta

Autor: Aleksander Fredro
Czas trwania: 118 min.
Posłuchaj
Śluby panieńskie

Śluby panieńskie

Autor: Aleksander Fredro
Czas trwania: 132 min.
Posłuchaj
otwórz Czy „Zemsta” śmieszy? Komizm i jego odmiany.

Czy „Zemsta” śmieszy? Komizm i jego odmiany.

1 x 45 min.
13-16 lat

Podczas lekcji osoby uczące się poznają znaczenie słowa komizm i dowiadują się jakie są rodzaje komizmu. Autorka scenariusza Aneta Korycińska (Baba od polskiego)

Zobacz scenariusz

Przejdź dalej

Kazimierz Dejmek

Teksty opracował Jan Zamojski

 

W opracowaniu wykorzystano następujące źródła:

Aleksander Fredro, Pisma wszystkie, wydanie krytyczne, t. X, 1958, opr. Stanisław Pigoń; t. XIV, 1976, wybór i opr. Krystyna Czajkowska i Stanisław Pigoń; t. XV, 1980, opr. tekstów Stanisław Pigoń i Krystyna Czajkowska

Aleksander Fredro, Trzy po trzy, 1987

Leszek Kołakowski, Kompletna i krótka metafizyka. Innej nie będzie. Innej nie będzie www.tygodnikpowszechny.pl

Anna Kuligowska - Korzeniewska, „Jedyny polski dramatopisarz, który zajmował się życiem…” [wstęp do:] Aleksander Fredro, Komedie, 2014

Barbara Lasocka, Aleksander Fredro. Drogi życia, 2001

Arnold Szyfman, Labirynt teatru, 1964

Kazimierz Wyka, Aleksander Fredro, 1986

Tadeusz Żeleński- Boy, Obrachunki fredrowskie, wolnelektury.pl

Archiwalia Teatru Polskiego w Warszawie i in.