W labiryncie teatru

Podróże Guliwera to tytuł skrócony, powstały na bazie oryginalnego tytułu, który w polskim przekładzie w całości brzmi mniej więcej tak: Podróże do wielu odległych narodów świata, w 4 częściach, opisane przez Lemuela Guliwera, najpierw lekarza okrętowego, później kapitana kilku statków. Powieść Jonathana Swifta ujrzała światło dzienne w 1726 roku, wpisując się w całą serię nowej powieści angielskiej, którą otwiera niemniej słynny Robinson Kruzoe Daniela Defoe (1719), a zamykają powieści Henry’ego Fieldinga Józef Andrews (1742) i Tom Jones (1749) oraz zwłaszcza Życie i myśli JW. Pana Tristrama Shandy (1760) Laurence’a Sterne’a. Wiele z nich łączy właśnie motyw podróży, w czasie której bohater poznaje przede wszystkim siebie samego. Większa część z tych powieści, już przez pierwszych odbiorców, była traktowana jako zjadliwa satyra i miażdżąca krytyka mieszczańskiej obyczajowości angielskiej początku XVIII wieku. Podróże Guliwera atakowały nietolerancję, ludzką pychę i głupotę, intrygi oraz donosicielstwo. Dziś zresztą nie uważa się tego dzieła Swifta za powieść dla młodzieży, a raczej zwraca uwagą na prekursorski wobec współczesnej literatury charakter. Nieprzypadkowo Jarosław Kilian, reżyser przedstawienia, chcąc zaadresować przedstawienie do młodszego odbiorcy, wybrał kilka najbardziej znanych przygód Guliwera, pomijając sporo mrocznych i trudnych doświadczeń naszego bohatera. Kilian zaprosił do udziału w projekcie grono swoich stałych współpracowników (muzykę napisał Grzegorz Turnau, a scenografię przygotowała Julia Skrzynecka). Na potrzeby spektaklu wybrał dwie najbardziej znane opowieści opisane w książce Swifta – czyli wizytę Guliwera u Liliputów oraz w zamieszkiwanej przez Olbrzymy krainie Brobdingnag, gdzie wszystko jest ogromnych rozmiarów.

O reżyserze

Jarosław Kilian (ur. 1962) – reżyser teatralny i operowy, historyk sztuki, tłumacz. W swoim dorobku ma m.in. realizacje utworów Szekspira, Moliera, Słowackiego, Różewicza. Jest autorem spektakli dziecięcych, m.in. cenionych Przygód Sindbada Żeglarza według Leśmiana, z muzyką Grzegorza Turnaua oraz Pinokia Carla Collodiego czy Czarnoksiężnika z Krainy Oz. Wykłada w Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza oraz w Collegium Civitas. W latach 1999-2010 pełnił funkcję dyrektora artystycznego Teatru Polskiego w Warszawie, obecnie jest dyrektorem warszawskiego Teatru Lalka w Pałacu Kultury i Nauki. Jego przedstawienia charakteryzuje wyraźne piętno konceptu inscenizatorskiego, precyzyjnie korespondującego z interpretowanym tekstem literackim oraz wysmakowana oprawa plastyczna (często współpracował ze swoim tatą, Adamem Kilianem, wybitnym scenografem, związanym przede wszystkim z teatrem lalkowym, zmarłym w 2016 roku).

 

[Z podróży Guliwer] wraca bogatszy o wiedzę: trochę gorzką wiedzę o człowieku, świecie i o sobie samym. Unikamy może największych drastyczności, co nie znaczy, że o pewnych sprawach dzieciom nie należy mówić. Nie chcemy pozbawiać młodych widzów prawdy o nędzy cywilizacji ani goryczy świata, a zarazem wiary w jego niezaprzeczalne piękno.

O czym myśleć? Na co zwrócić uwagę? 

1. Dlaczego w przedstawieniu jest dwóch Guliwerów, stary i młody? Dlaczego nikt nie chce słuchać starego Guliwera (poza jego małą wnuczką)?

2. Za pomocą jakich chwytów reżyser uzyskuje efekt zwiększenia lub zmniejszenia postaci?

3. Jaką rolę pełnią w przedstawieniu nowe media?

4. Jakie relacje buduje główny bohater z Liliputami?

5. Jakie relacje udaje mu się zbudować z większymi odeń mieszkańcami Brobdingnagu?

6. Które ze zwyczajów poznanych w obcych krainach Guliwer chciałby przeszczepić w Anglii?

7. Jakie doświadczenia Guliwera jawią się jako rozpoznanie uniwersalnych prawd o człowieku?

8. Jaki jest możliwy polityczny wymiar przygód Guliwera? Czy na podstawie przedstawienia możliwe są jakiekolwiek diagnozy ustrojowe lub społeczne?

9. Jakie poglądy prezentują spotkani przez Guliwera filozofowie?

10. W przedstawieniu silnie podkreślana jest teatralność konwencji scenicznej. Czemu służy to nieustanne odsłanianie maszynerii teatru?

Ciekawostka

W warstwie plastycznej, w scenografii i kostiumach zaprojektowanych przez Julię Skrzynecką Podróże Guliwera odwołują się do XIX-wiecznych rycin J. J. Grandville'a z najsłynniejszego wydania tej powieści. Wehikułem budującym przestrzeń przedstawienia jest również muzyka Grzegorza Turnaua zainspirowana przez melodie i motywy z Irlandii, z której pochodził autor powieści, Jonathan Swift.