W labiryncie teatru

Premiera spektaklu w reżyserii Piotra Kurzawy w Teatrze Polskim im Arnolda Szyfmana miała miejsce 5 października 2023 roku. W swojej propozycji odczytania „Antygony” reżyser skupia się na postaci Ismeny, siostry głównej bohaterki. Przyglądając się postawie, którą przyjmuje oraz wynikającym z niej zachowaniom i decyzjom Kurzawa zadaje pytanie o to, czy opór zawsze musi być utożsamiany z aktywnym sprzeciwem i radykalnym, ryzykownym działaniem oraz czym jest uniwersalny problem sumienia. 

W swojej adaptacji Kurzawa nie tylko przygląda się z innej perspektywy ujawnionym w tekście Sofoklesa i tłumaczeniu Antoniego Libery czynom i zamiarom Ismeny ale stawia także pytanie o to, czego jako czytelnicy nie wiemy: Kto dokonał pierwszego pochowku Polinejkesa? Czy jest możliwe, że Ismena sprzeciwiła się władzy Kreona w ukryty, bardziej zamaskowany i niejawny sposób?
 

Recenzja 1: Co myślisz o tej opinii?

Są na pewno elementy, za które warto pochwalić reżysera. Jednym z nich jest podejście do postaci. Ciężar emocjonalny nie został przerzucony wyłącznie na tytułową protagonistkę. Każdy z bohaterów ma swoje własne intencje, co zresztą wspaniale prezentują aktorzy. Szczególnie dobrze widać to w roli Kreona (Szymon Kuśmider), którym targają nie mniejsze dylematy niż u samej Antygony (Bernadetta Statkiewicz). Zresztą sam reżyser podkreślał relację tychże postaci:„Okazało się, że tak naprawdę ten konflikt polega na starciu się dwóch światopoglądów – racjonalnego i duchowego”. Motywacje bohaterów nie zostały więc poddane wartościowaniu, przez co ich dylematy moralne nabrały mocy, pozwoliły wybrzmieć różnicom między Antygoną a Kreonem. Dodatkowo, każda z postaci została wyróżniona przez niepowtarzalną ekspresję, bardzo dobrze współgrającą z jej charakterem.

- Szymon Białobrzeski, Po bożemu, www.teatrdlawszystkich.eu

Pytania do fragmentu:
Która postać jest Ci najbliższa? Z którą empatyzujesz?
Czy według Ciebie w spektaklu któreś z podejść - duchowe czy racjonalne - jest wartościowane wyżej?
W których momentach, Twoim zdaniem, mają szansę wybrzmieć równoważnie sprzeczne racje?

Recenzja 2: Co myślisz o tej opinii?

Co sądzę o propozycji Kurzawy? To bardzo powściągliwe, można by rzec niemal rapsodyczne przedstawienie, z wszechobecnym chórem. Prawda, tym razem reżyser wraz ze scenografką Małgorzatą Pietraś przebiera postaci w stroje jakby współczesne, ale tak naprawdę ponadczasowe. A zarazem zostaje zachowany kontekst starogrecki, w sposobie zachowania i poruszania się na scenie, w rekwizytach i opowieściach chóru odwołującego się co i rusz do mitologii. Jest to spektakl tak klasyczny, że można by go uznać za współczesną awangardę. Bo dziś trzymanie się słowa i intencji autora jest przedsięwzięciem najbardziej śmiałym.

- Piotr Zaremba, Antygona w Teatrze Polskim, Polska Times, www.e-teatr.pl

Pytania do fragmentu:
Czy i Ty uważasz, że trzymanie się tekstu i próba odczytania intencji autora jest odważnym zadaniem?
Czy znasz adaptacje, które znacząco odchodzą od intencji autora, zmieniają kontekst?
Czy uważasz, że reżyser powinien szukać własnych intencji i nowych kontekstów czy raczej szukać swoich tropów, innych sposobów odczytania?
Co wartościowego może wynikać współcześnie z odniesień do mitologii?
 

O czym warto pomyśleć? Na co zwrócić uwagę? 

1. Czy postawa Ismeny, która nie wchodzi w bezpośrednie konfrontację z władzą może zostać uznana za opór? Czy opór zawsze wiąże się z bezpośrednim działaniem? Czy postawa Ismeny w każdej perspektywie musi być uznana za uległą, bierną?
2. W jaki sposób reżyser przedstawia konflikt między przekonaniem moralnym a zarządzeniem władzy? W których scenach najmocniej ujawnia się napięcie i tragizm działania postaci?
3. Czy widzisz w spektaklu motyw tzw hamartii, czyli tragicznej winy? Czy w spektaklu Kurzawy bohaterki miałyby szansę na uniknięcie tragicznego losu?
4. Jak w przedstawieniu pokazana jest między siostrami? Jakimi słowami określilibyście tę relację?
5. Czy można określić władzę Kreona jako totalitarną? Czy jest to władza patriarchalna? Jakie inne słowa przychodzą na myśl w kontekście tego stylu sprawowania rządów?
6. Czy znasz inne teksty kultury, które przedstawiają sprzeciw wobec władzy?
7. Jakie strategie oporu znasz z filmów, opowiadań, powieści, seriali, spektakli?
8. Jakie współczesne problemy polityczno-społeczne mogą kojarzyć się z tymi, które przedstawione są w Antygonie? 
9. Czy bohaterki dramatu Sofoklesa można by nazwać aktywistkami? Czy reprezentują postawę feministyczną?
10. Jakie znaczenie dla odczytania dramatu ma jego tłumaczenie? Jak sądzisz: jakie aspekty tekstu zależą od tłumacza?
11. Jakie współczesne decyzje władzy budzą opór społeczeństwa? Którym decyzjom przeciwstawiają się kobiety? Jakie są tego konsekwencje?