W labiryncie teatru

Spektakl powstał na podstawie wspomnień Stelli Fidelseid (Stefania Fidelseid, Stefania Świeca, Stefania Milenbach) z czasów powstania w getcie warszawskim. To również ona jest główną bohaterką przedstawienia – jedną z niewielu osób, którym udało się przeżyć zagładę getta.

Stella Fidelseid – polska biolog i laborantka pochodzenia żydowskiego. Urodziła się w Warszawie w 1919 roku. Podczas okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej została przesiedlona do getta. Razem z pierwszym mężem (Salomonem Świecą), rodzicami, młodszą siostrą i krewnymi zamieszkała na parterze w kamienicy przy ulicy Wołyńskiej 6. Utraciła wszystkich swoich bliskich i została sama. Ukrywając się w bunkrach, w piwnicach, na strychach, w ruinach i pod gruzami budynków, cudem przetrwała kilka miesięcy. W tak skrajnych warunkach, w kryjówce, urodziła syna, który po kilku dniach zmarł z głodu. W grudniu 1943 roku udało się jej przedostać na aryjską stronę. Pomocy udzieliła jej Michalina Poncyliusz. Koniec wojny zastał ją w Milanówku, gdzie ukrywała się po powstaniu warszawskim.

Po wojnie Stella zamieszkała w Łodzi, zaczęła studiować reżyserię w Szkole Filmowej.

W 1950 roku wyjechała do Izraela, wróciła do swojego przedwojennego zawodu laborantki. Tam też poznała swojego późniejszego męża Mordkę Milenbacha, z którym wyjechała do Brazylii i zaczęła nowe życie jako Stefania Milenbach. Zamieszkali w São Paulo, gdzie urodziła się ich córka Anette. Stefania Milenbach zmarła w 2001 roku w São Paulo.

Jej wspomnienia zatytułowane „Pozostałam w gruzach. Moje przeżycia po likwidacji getta warszawskiego kwiecień-grudzień 1943” adaptowały Patrycja Mikłasz-Pisula i Anna Skuratowicz.

Reżyserka

Anna Skuratowicz - Absolwentka wydziału Wiedzy o Teatrze Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie i studiów Marketing Kultury na wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. W ramach stypendium rządu francuskiego studiowała na wydziale Études théâtrales na Uniwersytecie Paris III Sorbonne Nouvelle. W latach 2009-2011 pracowała w Teatrze Ateneum jako specjalista ds. mediów, a następnie kierownik biura promocji i sprzedaży. Od 2011 roku związana jest z Teatrem Polskim im. Arnolda Szyfmana, gdzie przez 10 lat pełniła funkcję sekretarza generalnego i kierownika działu programowo-literackiego, rozwijając m.in. działania edukacyjne Teatru. Pracowała również jako instruktorka teatralna, kuratorka programów edukacyjnych, a także jako asystentka reżysera, tłumaczka i producentka spektakli teatralnych. W roku 2019 ukończyła Kurs Reżyserii Radiowej organizowany przez Wajda School. Jako reżyserka i autorka scenariuszy spektakli radiowych współpracuje z Teatrem Polskiego Radia. Na swoim koncie ma realizację kilkunastu słuchowisk radiowych. W styczniu 2023 roku w Teatrze Ochoty odbyła się premiera spektaklu „Kto się boi Virginii Woolf?”- jej reżyserskiego debiutu w teatrze dramatycznym.

Anete Wajnsztejn o matce – Stefanii Milenbach – bohaterce spektaklu

Nie jest mi łatwo pisać o mojej mamie... Była uosobieniem siły i odwagi. Miała niezłomną wolę przetrwania. Przeżyła Holokaust – straciła całą rodzinę i samotnie przetrwała ponad sześć miesięcy wśród ruin warszawskiego getta. Wsłuchując się w jej relację, trudno uwierzyć, że ocalała. Spektakl „Czekając na dzień” przywraca moją mamę do życia. Jestem za to naprawdę wdzięczna. Niezwykłym darem jest możliwość obserwowania, jak dzięki teatrowi jej historia nabiera siły i wybrzmiewa mocnym głosem. Ma to szczególne znaczenie dziś, kiedy jesteśmy świadkami nasilenia się antysemityzmu. Zanurzenie w wojennych wspomnieniach wszystkim nam przynosi gorycz, ale pomaga zdobywać wiedzę, pielęgnować pamięć i czerpać inspirację do bycia lepszymi ludźmi. Wierzę w to. Cieszę się, że mógł powstać spektakl, który opowiada światu historię Stefanii Milenbach – pokazuje siłę i niezłomność niezwykłej kobiety, którą była moja matka. Ona nigdy nie rozpamiętywała krzywd. Po wszystkim, czego doświadczyła, potrafiła zamknąć bolesny rozdział przeszłości i rozpocząć nowe życie z nową rodziną w nowym kraju.

O czym myśleć? Na co zwrócić uwagę?

1. Jaki efekt uzyskała reżyserka, angażując do spektaklu dwie aktorki? Zwróć uwagę na kontrast między nimi – w wyglądzie, ubiorze, sposobie mówienia.
2. Jak rozumieć tytuł przedstawienia? Czym może być dzień w znaczeniu metaforycznym?
3. W przedstawieniu wykorzystane są archiwalne fotografie wojennej Warszawy. Jakie wrażenie mogą wywołać takie projekcje?
4. Jakiego rodzaju umiejętności i środków aktorskich wymagało odegranie młodej Stelli? Co w jej roli zwraca Twoją największą uwagę?
5. Z jakich elementów zbudowana jest scenografia? Jaką pełni funkcję i jaki rodzaj przestrzeni tworzy, jak ta przestrzeń została podzielona?
6. Jak w spektaklu zostało wykorzystane światło? Jaką tworzy atmosferę, jak wpływa na plastyczność i sugestywność przedstawianych scen?
7. Co stanowi warstwę dźwiękową przedstawienia?
8. Zwróć uwagę na finałową scenę przedstawienia i kołysankę, która wybrzmiewa. Jak jej słowa korespondują z plastyką ostatniej sceny?

Na początku spektaklu padają słowa: „Ja myślę, że to pokolenie, nowe pokolenie, powinno wiedzieć, jak było. I powinno dowiedzieć się, jak być silnym. I powinno wiedzieć, że zawsze znajdzie się jakiś sposób, żeby zmierzyć się z tym, co nas spotyka. Nawet z najgorszym złem”. Na ile spektakl opowiadający o konkretnym czasie historycznym może mieć charakter uniwersalny? Na czym ta uniwersalność mogłaby polegać?

Spektakl powstał w oparciu o spisane wspomnienia Stelli Fidelseid. Z jakiego powodu ludzie mogą chcieć powracać do traumatycznych wydarzeń z przeszłości? Jaką funkcję może pełnić spisywanie doświadczeń i opowiadanie o nich?

Ciekawostka

Stella Fidelseid była jedną z dwunastu bohaterek i bohaterów wystawy w Muzeum POLIN „Wokół nas morze ognia. Losy żydowskich cywilów podczas powstania w getcie warszawskim”. W ramach obchodów 80 rocznicy powstania w getcie warszawskim, Stella Fidelseid została również upamiętniona instalacją znajdującą się w miejscu, gdzie ukrywała się w trakcie powstania.

Spektakl został wyprodukowany we współpracy z Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Jego premiera odbyła się w tym muzeum w rocznicę nocy kryształowej.