W labiryncie teatru

Już po przedstawieniu, kurtyna opadła, wróciliśmy do domów. Spróbujmy przyjrzeć się temu, co się wydarzyło na scenie. Sam początek przedstawienia mógł budzić pewne zdziwienie: oto na kurtynie wyświetlony jest wielki napis „Tartuffe”, a przecież mamy oglądać Don Juana! Reżyser zapewne nawiązuje w ten sposób do sytuacji historycznej, rzeczywiście bowiem prapremiera Don Juana odbyła się na fali ogromnego skandalu, jaki wybuchł wcześniej w związku z wystawieniem przez Moliera Świętoszka w roku 1664. Tamta premiera skończyła się zakazem wystawiania tej komedii. Niemniej jednak zapoczątkowała całą serię zjadliwych wystąpień Moliera przeciwko hipokryzji. Z pewnością więc reżyser próbował tym samym zwrócić uwagę na historyczne powiązania pomiędzy Świętoszkiem a Don Juanem. W tym właśnie kontekście należy zwrócić szczególną uwagę na monolog Don Juana na temat hipokryzji z drugiej części przedstawienia. Wygłaszany przez aktora (Krzysztofa Kwiatkowskiego) na wprost i w kierunku publiczności ma wymowę uniwersalną i silnie wybrzmiewa również dzisiaj - bywa, że widownia nagradza go dodatkowymi brawami.

Co ciekawe, w tym przedstawieniu Don Juan nie zostaje – jak mówią didaskalia tekstu Moliera – pochłonięty przez piekło, ale umiera pod wpływem spotkania z nadprzyrodzoną mocą Komandora, pada na podłogę rażony piorunem. Zrozpaczony Sganarel nie zwraca uwagi na martwe ciało swego pana, skupia się za to – zwrócony przodem do widowni – na swojej „stracie”, czyli niewypłaconej zapłacie za służbę. Tą gorzką skargą kończy się przedstawienie.

Recenzja 1: Co myślisz o tej opinii?

Bardzo tradycyjna adaptacja klasycznego dramatu, rzetelna i wierna tekstowi, ciekawa pod względem aktorskim i scenograficznym. Okazuje się ponuro aktualna, kiedy grający Don Juana Krzysztof Kwiatkowski wygłasza monolog o tym, że świństwa lepiej robić w tajemnicy, udając jednocześnie wzór cnót. On sam, seksistowski kabotyn, posługujący się kłamstwem, manipulacjami i gaslightingiem, jest z punktu widzenia dzisiejszej wrażliwości nie do obrony, a show skutecznie kradnie mu chwiejny, choć poczciwy służący, znakomicie zagrany przez Adama Biedrzyckiego.

Recenzja 2 Co myślisz o tej opinii?

Tego Don Juana będzie się dobrze wspominać za szacunek dla niezwykłego tekstu Moliera, za więcej niż rzetelne rzemiosło aktorskie i imponujące kostiumy. Co nie znaczy, że reżyser nie zmagał się z kłopotami – scenografia łączyła wystylizowane detale z epoki (fotele, stół) z dość dyskusyjnymi malowidłami (kiczowata dłoń i rękawiczka na całą wysokość pałacowej ściany) i głazami papier mâché w lesie, gdzie sarkofag Komandora objawiał się jak jakiś zapomniany i zdezelowany bunkier. Co ciekawe, mimo te defekty, ta chwilami irytująca scenografia sprawdziła się w finale, kiedy posąg Komandora modelowany na Króla Słońce kroczył ku szczytowi wielkiej, wznoszącej się platformy i zatrzymywał na tle przypominającym sieci komputerowe albo pajęcze tak silnie oświetlone, że tworzyły uosobienie niedosiężnego satrapy.

Pytania otwarte:

1. Z jakimi odczuciami pozostajemy po zakończeniu przedstawienia? Czy wzbudziło ono Twoje zainteresowanie? Czym i dlaczego tak? Dlaczego nie?

2. W jakim sensie można to przedstawienia odebrać jako rozprawę o chrześcijaństwie? W co wierzy Don Juan, który deklaruje, iż wierzy „w to, że dwa i dwa to cztery”?

3. Jak ukazany jest w tym przedstawieniu temat miłości? Czy ujęcie to oceniasz jako bardziej historyczne, czy bardziej współczesne?

4. Czy przedstawienie poruszyło tematy lub problemy, z którymi zmagasz się osobiście? Z którą postaci najbardziej się utożsamiasz? Czy teatr może być przestrzenią spotkania z „samym sobą”? W jakim sensie?

5. Co to jest wolna wola? Jak rozumieli ją różni filozofowie? Jak rozumie ją Don Juan?

6. Jaki jest stosunek postaci do Boga? Czy zadają sobie one pytania o jego istnienie i reakcje? Czy w swoich wyborach kierują się wizją życia wiecznego? A może Sądu Ostatecznego?

7. Dlaczego reżyser zrezygnował z bardzo widowiskowego finału i obrazu piekła? Jak można pokazać „piekielne otchłanie” w dzisiejszym teatrze? Jak wizję piekła odbiera współczesny widz, a jak mógł odbierać widz prapremierowej inscenizacji Moliera w 1655 roku?

8. Czego symbolem jest posąg Komandora? Co wydarzyło się w przedakcji tego dramatu, dlaczego ta postać jest tak ważna, by zrozumieć akcję przedstawienia?

9. Po co sięgać w teatrze po dawne teksty? Czy nie lepiej byłoby rozmawiać o współczesności za pomocą tekstów współczesnych?

10. Czy Twoim zdaniem Don Juan to komedia? Jeśli tak, co o tym decyduje (przeważa)? Jakie elementy? Czy można wskazać na cechy tragedii?