W labiryncie teatru

Antoine de Saint-Exupéry (1900-1944) był francuskim pilotem, pisarzem i poetą. Pochodził z arystokratycznej rodziny, wcześniej stracił ojca, razem z matką i rodzeństwem zamieszkali w prawdziwym zamku u ciotki. Od dzieciństwa marzył o tym, by zostać pilotem, marzenie to udało się spełnić w wieku 21 lat, kiedy został najpierw zawodowym pilotem cywilnym, a rok później wojskowym. Niestety wypadek, w którym został ranny, spowodował, że został przeniesiony do rezerwy. Odtąd latał wyłącznie w kursach cywilnych po całym świecie. W Argentynie poznał Consuelę Sandoval de Gómez, z którą ożenił się w 1931 roku, stała się ona zresztą pierwowzorem postaci Róży z Małego Księcia, co przyznał sam autor w liście do żony. Oprócz tej kultowej opowieści dla dzieci i dorosłych, Antoine de Saint-Exupéry był także autorem dzieł inspirowanych doświadczeniami lotniczymi, najsłynniejsze z nich to powieści Nocny lot (1931) oraz Ziemia, planeta ludzi (1939). Jednak żadne z jego dzieł, mimo że były doceniane i nagradzane, nie zyskało tak wszechświatowej popularności jak Mały Książę.

Anegdota głosi, że podczas pisania swojego najsłynniejszego dzieła Exupéry namiętnie czytał baśnie Hansa Christiana Andersena. Rzeczywiście, nie da się ukryć, że to baśniowy charakter opowieści o małym przybyszu z kosmosu stanowi jego pierwszą i podstawową warstwę lektury. Jak każda baśń jednak, ma swój głęboki sens, przesłanie i morał. Staje się bez mała opowiastką filozoficzną, adresowaną tak dla dzieci, jak i dla dorosłych. Dla jednych głównym bohaterem pozostanie tytułowy baśniowy przybysz z kosmosu, dla innych bohaterem tym będzie Pilot, który rozbija się na Saharze i którego życie odmienia się pod wpływem spotkania z Małym Księciem. Jedni więc będą podążać za opowieścią o dojrzewającym, choć nieodwzajemnionym uczuciu Małego Księcia do Róży, inni zaś będą starali się zrozumieć, jak odzyskać dziecięcą czystość, swego rodzaju naiwność, hierarchię elementarnych pojęć w dorosłym życiu. O miłości, kruchości życia w perspektywie śmierci, przemianie bohatera, który w dorosłym wieku zaczyna rozumieć swój los - od zarania dziejów opowiada też teatr. Można powiedzieć, że człowiek po to właśnie wynalazł scenę, by móc się przyglądać i rozumieć najważniejsze aspekty ludzkiej kondycji. Nic dziwnego więc, że opowieść o Małym Księciu trafiła nie tylko do kanonu lektur szkolnych, ale też tak często na deski teatralne. Przedstawienie w Teatrze Polskim wyreżyserował Konrad Dworakowski, doświadczony reżyser teatru formy szczególnie wyczulony na wagę znaczeń wypływających w teatrze z rekwizytu, kostiumu, aranżacji przestrzeni i gry świateł.

Reżyser

Konrad Dworakowski (ur. 1975) – reżyser i aktor, absolwent i wykładowca białostockiego Wydziału Sztuki Lalkarskiej Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. W latach 2003-2005 był kierownikiem artystycznym Teatru Lalek Guliwer w Warszawie. Reżyserował w teatrach lalkowych i dramatycznych w Polsce oraz zagranicą. Najważniejsze produkcje: Mikrokosmos Teatru Pantomimy we Wrocławiu, Balladyny i romanse, Bruno Schulz. Historia występnej wyobraźni, Chłopcy z Placu Broni Teatru Pinokio oraz Dumanowski side A w Starym Teatrze w Krakowie. Konrad Dworakowski jest także autorem scenariuszy i tekstów piosenek, pisze zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych. Prowadzi autorskie warsztaty z teatru formy. W latach 2009-2019 był dyrektorem Teatru Pinokio w Łodzi. Jest pomysłodawcą projektów związanych z rewitalizacją społeczno-kulturalną na terenie Łodzi (m.in. Punkty Kultury, Wjeżdżamy w Bramy, Bramogranie). 

Opinia reżysera

Przede wszystkim chciałem wydobyć z Małego Księcia tę warstwę, która pozwoli na porównanie lub zderzenie odmiennych optyk osoby dorosłej i dziecka. Chciałem pokazać, jak oni patrzą na te same tematy i pojęcia.

https://e-teatr.pl/warszawa-premiera-malego-ksiecia-w-rez-konrada-dworakowskiego-w-teatrze-polskim-w-piatek-37250, 27.08.2023

O czym myśleć? Na co zwrócić uwagę?

1. Jak będzie zorganizowana przestrzeń sceniczna? Przed realizatorami stoją dwa główne scenograficzne wyzwania: pustynia i kosmos. Za pomocą jakich środków uzyskano odpowiednie efekty i wrażenia?
2. Klamrą tekstu jest wspomnienie Pilota z dzieciństwa („Kiedy miałem sześć lat…”) oraz jego refleksje spisane sześć lat po spotkaniu Małego Księcia. Jaka będzie rama opowieści w spektaklu? Zwróć szczególną uwagę na początek i koniec przedstawienia!
3. Kto jest głównym bohaterem tej opowieści? Mały Książę czy Pilot? Może obaj? Czy przedstawienie rozstrzyga tę kwestię?
4. Jak ukazane zostaną postaci nieludzkie? Lis, Żmija a zwłaszcza Róża? Zwróć uwagę na kostiumy!
5. Mały Książę ukazał się po raz pierwszy w 1943 roku, od tego czasu radykalnie zmieniło się nasze postrzeganie kosmosu. Jak wpływa to na lekturę i teatralne wystawienia tekstów odwołujących się do podróży w kosmosie? Co myślano o „niebie” dawniej, co i jak myślą ludzie o „niebie” dziś?
6. Jakie najsłynniejsze produkcje filmowe zawładnęły współczesną wyobraźnią widzów na temat podróży i przygód w kosmosie? Czy w przedstawieniu pojawiają się jakieś nawiązania do takich kinowych gwiezdnych obrazów?
7. Topos podróży jest jednym z najstarszych tematów ludzkich opowieści. Jakie uniwersalne przesłanie niesie w sobie metafora życia jako podróży? Jak została ta metafora wykorzystana w Małym Księciu?
8. Rozstanie, odchodzenie bliskich, śmierć to ważne i niezbywalne elementy ludzkiego życia. Jak o nich mówić dzieciom i młodzieży? Jakimi środkami mówi o tym współczesny teatr?
9. Na czym polegają podstawowe, powszechne napięcia między dziećmi a dorosłymi? Które z tych różnic zostały przedstawione w Małym Księciu? „Wszyscy dorośli byli kiedyś dziećmi. Choć niewielu z nich o tym pamięta” – pisze w dedykacji do swojej opowieści autor.
10. Mały Książę to powiastka filozoficzna. Echa jakich tradycji, poglądów i postaw życiowych można znaleźć w tej opowieści?